Selasa, 15 Mei 2012

KRUNA BASA BALI

  • Kruna inggih Punika: pupulaning suara/ wianjana sane ngawetuang arti.
  •  Pepalihan kruna kapalih dados 2 soroh luirnyane:
A. Kruna Basa Bali Nganutin Wewangsannyane (Kedudukannya)
     Manut ring Wewangsan ipun kruna basa Bali kapaih dados solas soroh luirnyane:
     1. Kruna Aran (Kata benda)
         - Kruna Aran Sekala ( Kata Benda Kongkrit)
            Conto: Meja, Kursi, Gunung, msl.
         - Kruna Aran Niskala (Kata Benda Abstrak)
           Conto: angin, keneh, msl.
     2. Kruna Kria (Kata Kerja)
         - Kruna Kria Lumaksana (Kata Kerja Aktif)
           Conto: Majalan, Nulis, Jumujug, Ngandik, msl.
         - Kruna Kria Linaksana (kata Kerja Fasif)
           Conto: Kakirim, Sinurat, Tulisa, kandika, msl.
     3. Kruna Kahanan (Kata Sifat)
         conto: Putih, Jegeg, Bagus, Jemet, Lantang, Selem, Bawak, Dueg, msl.
     4. Kruna Wilangan (Kata Bilangan)
         - Kruna Wilangan Undagan (Tingkatan)
            Conto: sa, dua, telu, papat, lima, nenem, msl.
         - Kruna Wilangan Pahan (Pecahan)
            Conto: tenga, seprapat, msl.
         - Kruna Wilangan gebogan (Jumlah)
            Conto: Lebak, Karobelah, Samas, Domas, Msl.
         - Kruna Wilangan Pepasten
           conto: biu aijas, jatma adiri, msl.
         - Kruna Wilangan Tan Janten
            Conto: Liu, begeh, ombeh, bedik, msl.
      5. Kruna Wawastan (Kata Sandang)
          Conto: I, Ni, Sang, Hyan, msl.
      6. Kruna Pangarep (Kata Depan)
          Conto: di, ka, ba, I, ring, ri
      7. Kruna Panyambung/Pangiket (Kata Sambung)
          Conto: Krana, yadiapin, wireh, msl.
      8. Kruna Paneges
         Conto: ya, ja, sih,ke, te
      9. Kruna Pangentos (Kata Ganti)
          - Pangentos Jatma ka pertama (Kata ganti orang pertama)
             Conto: iang, tiang, icang
          - Pangentos Jatma kaping kalih (Kata ganti orang kedua)
             Conto: Cai, Ragane
          - Pangentos Jatma kaping tiga (Kata ganti orang ketiga)
             Conto: ia, dane, ipun, ida
     10. Kruna Panguuh (Kata Seru)
           Conto: aduh, arah,beh, ah, ih, msl.
     11. Kruna Keterangan
           Conto: dini, ditu, semeng, sanja, peteng, msl.

B. Kruna Basa Bali Nganutin Wangunnyane
     Manut ring Wangunnyane kruna basa Bali kaepah dados limang soroh luirnyane:
     1. Kruna Lingga
         Inggih punika: Kruna sanedurung polih wewehan (Pangater, Pangiring, Miwah Seselan)
         Conto: jalan, jagur, laib, tulung, tresna, msl.
      2. Kruna Tiron
          Inggih punika: Kruna sane sampun poih wewehan (Pangater, Pangiring, miwah Seselan)
          - Pangater : (a-, ma-, su-, ka-, pa-, pati-, pari-, maka-, saka-, kuma-, sa-, pa-, pi-, dur-, swa-)
             Conto: aukud, majalan, sudharma, kaejuk, pajalan, patigrepe, makadadua, sakabesik, kumalipan,                          
             sasampun, pitresna, pajalan, durlaba, swabawa)
          - Pangiring : ( -a, -e, -ne, -ang, -in, -an, -n, -wan, -nyane )
            Conto: alapa, bastise, memene, ngadepang, tulisin, menekan, bapan tiange, dharmawan,
            pangiringnyane.
          - Seselan : ( -in-, -um-, -el-, -er- )
            Conto: sinurat, sumaur, telapak, gerigi
       3. Kruna Polah
           Inggih punika: kruna sane sampun polih pangater anusuara ( ny-, m-, n-, ng-)
           Conto:
               - Sampat = Nyampat
               - Sinduk = Nyinduk
               - Paca = Maca
               - Pancing = Mancing
               - Tulis = Nulis
               - Tundik = Nundik
               - Kandik = Ngandik
               - Kajang = Ngajang
               - Msl.
       4. Kruna Dwi Lingga
           Inggih punika: kruna lingga sane kapingkalihan
           Kruna Dwi Lingga malih kapalih dados 5 soroh luirnyane:
          a. Kruna Dwi Sama Lingga
              Inggih punika: kruna lingga sane kaucap pingkalih.
              Conto: gede-gede, mokoh-mokoh, alit-alit, msl.
         b. Kruna Dwi Samatra Lingga
             Inggih punika: kruna lingga sane kaucap ping kalih, nanging ucapan sane ping kalih mauwah.
             Conto: kitak-kituk, tundak-tundik, delak-delik, dengak-dengok,msl.
         c. Kruna Dwi Maya Lingga
             Inggih punika: kruna lingga sane kaucap apisan nenten prasida ngawetuang arti, nanging yening
             kaucap ping kalih wawu prasida madrebe arti.
             Conto: kapu-kapu, kunang-kunang, kupu-kupu, ogoh-ogoh, msl.
         d. Kruna Dwi Purwa Lingga
             Ingih punika: kruna lingga sane kecape ring ajeng kapingkalihang.
             Conto: sesate, sesari, sesajen, dedalu, msl.
          e. Kruna Dwi Wesana Lingga
              Inggih punika:kruna lingga sane kecape ring ungkur kapingkalihan tur kadulurin antuk pangater
              (paka-).
              Conto: pakateltel, pakenyitnyit, pakecorcor, msl.
     5. Kruna Satma/Kata Majemuk (kruna Dwi Bina Eka Sruti)
         Inggih punika:angkepan kalih kruna sane ngawetuang arti asiki
         Kruna satma kapalih dados kalih soroh luirnyane:
         a. Kruna Satma Sepadan (Setara)
             · Kruna Satma Nyihnayang Matungkalik
               Conto: meme bapa, cerik kelih, luh muani, tegeh endep, selem putih, matah lebeng, bah bangun,
               lemah peteng, kemu mai, kaja kelod.
             · Kruna Satma Ngerasang Arti
               Conto: joh sawat, selem denges, peteng dedet, nyunyur manis, langsing lanjar, tegeh ngalik, pait
               makilit, putih ngempur, manis melenyad, msl.
         b. Kruna Satma Tan Sepadan (Tak Setara)
             Conto: biu batu, tiing ampel, kesela sawi, jebu garum, katik cengkeh, papah biu, nyuh gading, msl.

84 komentar:

  1. Suksma mbok, utk infonyane..
    brknjung blik nggih...

    BalasHapus
  2. dados mitaken mbo , ampura sadurune kruna satma punika nenten kapalh dados 3 soroh nggh?

    BalasHapus
    Balasan
    1. katokang ibanci jak konyang

      Hapus
    2. Ngiring berpositif thinking semoton. ipun mataken bahasa bali sareng anak sane jahil, contohnyane sekadi berikut
      A: Apa bahasa balinya "hai apa kabar Bro??"
      B: katokang ibanci jak konyang Bro

      kan kejadian sebenarnya tidak ada yang tahu xixixix

      Hapus
    3. Jangan maen maen jangan maen maen ๐Ÿ˜ก

      Hapus
    4. Cening sampun ajain ken ajik jak biang jumah kengken caran berkata yang baik haaaaaaa?Adi ye merekak sajan gigisin ajum.Miai kata kata"jangan maen maen jangan maen maen"lamun be disamping umah jek kebenyahin aji bego bani?

      Hapus
  3. suksme baget ,,niki sangat bermanfaat

    BalasHapus
    Balasan
    1. Iya suksma saya sebagai orang Bali jadi tau tentang kruna dulu saya tidak bisa kruna

      Hapus
  4. suksme bli
    sukarender.blogspot.com

    BalasHapus
  5. Lengkap infonya mbok
    Matur Suksme®๐Ÿ™

    BalasHapus
  6. makasih niki wenten
    anggon tiang melajah di sklh
    suksuma bli/mbok

    BalasHapus
  7. Balasan
    1. Yg dmksd "ane madan kruna tiron ring sajeroning lenngkara......npi ngh suksma

      Hapus
    2. Suksema tiang mangkin ujian makasih


      Hapus
    3. Sukseme๐Ÿ™๐Ÿ™๐Ÿค—

      Hapus
  8. Napi kruna lingga melancaran? Suksma

    BalasHapus
  9. Suksema infonya ๐Ÿ™๐Ÿ™

    BalasHapus
  10. Nggih suksma info. Titiang ngalih anggon quis jumat 16-11-18

    BalasHapus
  11. Mantap makasi mbok... ..เฆ•เฆฎเฆ•ংো

    BalasHapus
  12. Krune sane anggeang lengkare mabudi,suargane,tuktuk,astitiang,gendingan,ngatehang,puyung,belek,isi,apti

    BalasHapus
  13. Krune sane anggeang lengkare mabudi,suargane,tuktuk,astitiang,gendingan,ngatehang,puyung,belek,isi,apti

    BalasHapus
  14. Krune sane anggeang lengkare mabudi,suargane,tuktuk,astitiang,gendingan,ngatehang,puyung,belek,isi,apti

    BalasHapus
  15. Krune sane anggeang lengkare mabudi,suargane,tuktuk,astitiang,gendingan,ngatehang,puyung,belek,isi,apti

    BalasHapus
  16. Krune sane anggeang lengkare mabudi,suargane,tuktuk,astitiang,gendingan,ngatehang,puyung,belek,isi,apti

    BalasHapus
  17. Tabia krinyi kruna napi nggih?

    BalasHapus
  18. Bisa tolong untuk contoh lengkara sane ngangge kruna pangarep ba sareng ri

    BalasHapus
  19. Tiang metaken krune saking,jani,senjata,dadi,ngeruruh ,rumasuk kruna napi ngih? Sukseme.

    BalasHapus
  20. Karina mambek napi nggih ????

    BalasHapus
  21. Kruna cacak yening kapolahan dados???minta tolong saya gak tau...☺☺

    BalasHapus
  22. Kalau krune lingga sreng len raosne
    Mala
    Nyrutcut
    Sangkal
    Tinglisne
    Ngangkodang
    Ajinanga
    Nylekak
    Nyagjagin
    Nungkayak
    Tan kodag
    Gediga

    BalasHapus
  23. Mbokkruna kakepah apa ya mbok

    BalasHapus
    Balasan
    1. Mbok apa ya mbok mau pakai sekarang suksma๐Ÿ™๐Ÿ™

      Hapus
  24. Om swastyastu mbok/bli,tyang jagi metaken arti lumlum gadang Nike napi nggih artine ?

    BalasHapus
  25. Suksme mbok ๐Ÿ˜Š๐Ÿ™

    BalasHapus
  26. Suksma nggih, sangat bermanfaat

    BalasHapus
  27. panak kambing madan wiwi panak jaran madan












    BalasHapus
  28. Arigato gozaimasu ๐Ÿ˜ญ✨

    BalasHapus
  29. Balasan
    1. Mau tanya ..kruna montore jalane pilih pangiring..jawaban Nike napi nghih

      Hapus